Related Articles
NEYDİ?
Güney Amerika’nın kuzeyinde…
Adını yerli dilinden alan, nehir debisi en yüksek ve yeryüzünde suyu en bol olan nehir…
Maranon, Amazon’un ana kaynak kolu, Peru And dağlarında 5500 metre yükseklikten doğar.
Çok eğimli bir vadide hızla akarak Amazon çukur ülkesine girer ve burada, denizden yüksekliği 180 metreye erişir. Irmak yüzeyinin yüksekliği Peru Iquitos’ta 106 metre ve genişliği 1800 metredir.
Bundan sonra Atlas Okyanusu’na kadar yatağının uzunluğu 4000 kilometredir. Bütün olarak 6600 kilometre uzunluğundadır. Bu ölçüde az eğimli olmakla birlikte, kollarından gelen büyük su kitlelerinin itici etkisi altında akışı hızlı ve güçlüdür. Kollarından 17 tanesi Ren Nehri de dahil olmak üzere birçok nehirden uzundur. Yatağın derinliği orta bolümde 50 metreye, Brezilya’nın kenti olan Manaus’tan sonra 100 metreye erişmektedir. Bu açıdan 5 bin tonluk gemiler Manaus’a içerilere girebilmektedir. Küçük deniz taşıtları ise Peru’nun bir kenti olan Iquitos’a kadar gider.
Irmağın genişliği Manaus’tan aşağılara doğru 5 kilometreye kadar erişmektedir. Bu kentten sonra coğrafi şartların etkisinde iki yandan uzanan dağlık alanların tesiriyle, yatağın genişliği daralır ve akış boyutu 1800 metreye kadar düşer. Nehrin genel görüntüsü bütün yerlerde çamurumsu halde, sarıya çalan renktedir.
Nehir Sularında Gel-Git Etkisi
Nehir aşağı yukarı, Ekvator boyunca akarak Kuzey Yarımkürenin yaz mevsiminde soldan aldığı kollardan, Güney Yarımkürenin yazında ise sağdan katılan kollardan bol su ile beslenerek akışını devam ettirir.
Gel git olayları ile nehir sularında 10 metrelik yükseklik değişmesi görülür.
Böylece ana ırmak, yılda iki kez kabarır ve iki kez alçalır.
İlk büyük kabarma şubat ayının sonlarına doğru başlar, haziran ayı ortalarına değin sürer. Bu açıdan çevresinde gelişen ormanlar, kilometrelerce uzaklıklara kadar sular altında kalır. Kabarık dönemde ırmak, en düşük zamandakinden 14 metre kadar daha yüksek bir haldedir.
Alçalma, haziran sonuna dek sürer. Bu dönemde çevre kentler, kasabalarda yaşayan halk; suların çekildiği yerlerde bol bol balık ve kaplumbağa toplarlar. Ekimden ocak ayına kadar olan dönem, ikinci kabarma ve çekilme zamanıdır.
NE OLDU?
2018 ve 2019 yılları arasında Amazon Yağmur ormanlarında farklı yerlerinde olmak üzere 100 bini aşkın büyüklü küçüklü yangınlar çıkmıştır.
2019 da çıkan yangın sayısı bölge için bir senede çıkan, tarihin en çok yangın sayısıdır.
Dünya coğrafyasının insanoğlu tarafından bilinçsizce tahrip edilmesi sonucunda oluşan iklim değişiklikleri; her şeyi yok ettiği gibi Amazon ormanlarını da yok etmektedir.
